• इस्रोची स्थापना केव्हा झाली?
इस्रो ही एक जगप्रसिद्ध संस्था आहे. भारतातील बहुतेक लोकांना इस्रोबद्दल माहिती आहे. इस्रोने मंगळयान आणि चांद्रयान पाठवले तेव्हा जगभरात त्याची चर्चा झाली होती.
इस्रो ही भारताची अंतराळ संस्था आहे. भारतातील अंतराळाशी संबंधित सर्व कार्ये इस्रो पाहतो. इस्रो हे जगात आणि भारतात एक प्रसिद्ध नाव आहे. इस्रोने आजपर्यंत अनेक उपग्रह, रॉकेट, अंतराळ मोहिमा प्रक्षेपित केल्या आहेत.
तुम्हीही इस्रोचे नाव कधी ना कधी ऐकले असेलच. नाव ऐकून तुमच्या मनात हा प्रश्न नक्कीच आला असेल की इस्रो ची स्थापना कधी झाली आणि आज आम्ही तुमच्या याच प्रश्नाचे उत्तर घेऊन आलो आहोत.
तसे, ISRO बद्दल बरेच काही जाणून घेण्यासारखे आहे, परंतु आजच्या लेखात आपल्याला फक्त हेच कळेल की ISRO ची स्थापना कधी झाली.
नमस्कार मित्रांनो Daily मराठी 24 मध्ये तुम्हा सर्वांचे स्वागत आहे. आजच्या लेखात आपण हे जाणून घेणार आहोत की इस्रो ची स्थापना कधी आणि कोणी केली.
• इस्रोची स्थापना कधी झाली?
इस्रोची स्थापना अनेक टप्प्यांत झाली. पण जर आपण इस्रोच्या मूळ स्थापना तारखेबद्दल बोललो तर इस्रोची स्थापना १५ ऑगस्ट १९६९ रोजी झाली आता ISRO च्या स्थापनेचे टप्पे जाणून घेऊया.
INCOSPAR (भारतीय अंतराळ संशोधन समिती) ची स्थापना 1962 मध्ये जवाहरलाल नेहरू यांनी DAE (अणुऊर्जा विभाग) अंतर्गत केली होती.
काही काळानंतर अवकाश संशोधनाची गरज समजून विक्रम साराभाई यांच्या आग्रहास्तव INCOSPAR चे १९६९ मध्ये इस्रोमध्ये रूपांतर झाले. परंतु तरीही ISRO फक्त DAE च्या अंतर्गतच येत होती.
त्यानंतर 1972 मध्ये सरकारने अंतराळ संशोधनाला नवी दिशा देण्यासाठी DOS (अंतराळ विभाग) या नवीन विभागाची निर्मिती केली. त्यानंतर इस्रोचा या विभागात समावेश करण्यात आला.
• इस्रोची स्थापना कोणी केली?
पाहायला गेले तर इस्रोची स्थापना मुळात झालेलीच नव्हती. उलट INCOSPAR चे रूपांतर ISRO मध्ये झाले, ज्याची स्थापना जवाहरलाल नेहरूंनी केली होती.
पण जर आपण पाहिलं तर विक्रम साराभाई यांनी INCOSPAR चे ISRO मध्ये रूपांतर करण्याचा आग्रह धरला होता. त्यानंतर इस्रोची स्थापना झाली. त्यामुळे यानुसार आपण असे म्हणू शकतो की इस्रोच्या स्थापनेचे श्रेय विक्रम साराभाई यांना जाते. यासोबतच विक्रम साराभाई यांना इस्रोचे जनक देखील म्हटले जाते.
त्यामुळे या आधारावर आपण असे म्हणू शकतो की इस्रोची स्थापना विक्रम साराभाई यांनी केली होती.
• ISRO चे पूर्ण नाव काय आहे?
इस्रो हा स्वतः एक पूर्ण शब्द आहे. परंतु त्याचे पूर्ण स्वरूप आहे जे आपल्याला माहित असणे आवश्यक आहे. इस्रोचा मराठीमध्ये फुल फॉर्म भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था असा आहे. (Indian Space research Organisation)
• इस्रो म्हणजे काय?
आजच्या काळात, बहुतेक मोठ्या देशांची स्वतःची अंतराळ संस्था आहे. आपल्या देशातही एक अंतराळ संस्था आहे आणि ती आपण इस्रो या नावाने ओळखतो. इस्रो अवकाशाबरोबरच इतर गोष्टीही पाहते. जसे हवामान विभाग, भौगोलिक माहिती, कोणत्याही आपत्तीचा अंदाज, नकाशे, नेव्हिगेशन, उपग्रह इ. ही सर्व कामे इस्रो पाहते. इस्रो ही भारतातील एक प्रसिद्ध संस्था आहे. चांद्रयान आणि मंगळयान केवळ इस्रोच्या मदतीने पाठवले गेले. भारताच्या मुख्य उपग्रहाचीही देखरेख इस्रो करते.
इस्रोने आजपर्यंत अवकाशाशी संबंधित अनेक मोहिमा सुरू केल्या आहेत. उपग्रहाच्या साहाय्याने संवाद साधण्यातही इस्रो मदत करते.
• इस्रोचे जगात कितवे स्थान आहे?
१) नासा (NASA) –
नासा ही अमेरिकेची अंतराळ संस्था आहे. जगाच्या तुलनेत ही संस्था सर्वप्रथम येते. त्याची स्थापना 1958 मध्ये झाली. अंतराळ संशोधनात नासाचे मोठे योगदान आहे.
२) CNSA –
CNSA ही चीनची अंतराळ संस्था आहे. ही एजन्सी दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. त्याची स्थापना 1993 मध्ये झाली. या एजन्सीने आतापर्यंत अनेक मोहिमा सुरू केल्या आहेत. 2014 मध्ये, CNSA यशस्वीरित्या चंद्रावर पोहोचण्यासाठी यशस्वी ठरले होते.
३) ESA –
ESA एजन्सी युरोपमधील आहे. त्याची स्थापना 1975 मध्ये झाली. ही एजन्सी कोणत्याही एका देशाची नाही. ही एजन्सी एका खंडातील आहे ज्यामध्ये अनेक देश आहेत. ही एजन्सी तिसऱ्या क्रमांकावर आहे. इंटरनॅशनल स्पेस स्टेशनमध्ये या एजन्सीचा मोठा हात आहे.
4. रोसकॉसमॉस –
Roscosmos एजन्सी रशियाची आहे. त्याची स्थापना 1992 मध्ये झाली. ही एजन्सी चौथ्या क्रमांकावर आहे. लष्कराशी संबंधित कामात त्याची खूप मदत होते. यासोबतच देशाच्या सुरक्षेसाठीही याचा वापर केला जातो. जेव्हा सोव्हिएत युनियन या एजन्सीच्या एक पाऊल पुढे होते, तेव्हा त्या एजन्सीने अवकाशाशी संबंधित नवीन शोध लावण्यात खूप मदत केली. या एजेन्सी ने पहिलं रॉकेट अवकाशात पाठवल आणि पहिल्यांदाच मानवाला देखीलअवकाशात पाठवले.
५) इस्रो –
इस्रो ही भारताची एजन्सी आहे. इस्रोची स्थापना १९६९ मध्ये झाली. सुरुवातीला ही एजन्सी जगाच्या खूप मागे होती पण कालांतराने तिने स्वतःला सक्षम केले आणि आज ती पाचव्या क्रमांकावर आहे. या एजन्सीने असे अनेक पराक्रम केले ज्याकडे संपूर्ण जग पाहत राहिले. या एजन्सीने भारताच्या विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे.
• ISRO शी संबंधित अधिक माहिती –
ISRO ही आतापर्यंत जगातील एकमेव अशी संस्था आहे जी पहिल्याच प्रयत्नात अगदी कमी खर्चात मंगळावर पोहोचली आहे.
इस्रोने 2008 मध्ये चांद्रयान-1 लाँच केले. याच्या मदतीने चंद्रावर पाण्याचा शोध लागला. आणि चंद्रावर पाणी शोधण्याचा मानही भारताला मिळाला.
इस्रोने एकाच वेळी 104 उपग्रह प्रक्षेपित करून विक्रमही केला आहे.
पहिला उपग्रह इस्रोने 1975 मध्ये पाठवला होता. त्याचे नाव आर्यभट्ट होते.
2016 मध्ये, इस्रोच्या मदतीने, भारताने स्वतःची नेव्हिगेशन प्रणाली स्थापित केली होती. आणि भारत स्वतःची उपग्रह नेव्हिगेशन प्रणाली असलेला जगातील पाचवा देश बनला.
इस्रोने भारताच्या विकासाचा नवा मार्ग दाखवला आहे, त्यामुळे मला विश्वास आहे की आपल्या सर्वांना इस्रोबद्दल माहिती असणे आवश्यक आहे. आजच्या लेखात, आपण इस्रोची स्थापना कोणी आणि केव्हा झाली यासंबंधित अनेक गोष्टी जाणून घेतल्या.
तुम्हाला आमचा हा लेख नक्कीच आवडला असेल. तुम्ही हा लेख सोशल मीडियावर तुमच्या मित्रांसह शेअर करू शकता जेणेकरून त्यांना ISRO बद्दल जाणून घेण्याची संधी मिळेल.